ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਨੂੰ ਲੀਡਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਓ…
ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ ਸਾਅਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ, ਜਿਸਨੇ ਅਦਬੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਆਪ ਖੂਹ ਪੁੱਟ ਕੇ ਪਾਣੀ ਪੀਤਾ। ਖਾਰਾ ਪਾਣੀ, ਮਿੱਠਾ ਪਾਣੀ, ਕੌੜਾ ਪਾਣੀ... "
ਸਿਆਸਤ ਦਾ ਖ਼ਾਸਾ
ਅਸੀਂ ਇਕ ਲੰਮੇ ਅਰਸੇ ਤੋਂ ਇਹ ਰੌਲਾ ਸੁਣ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਨੂੰ ਇਸ ਚੀਜ਼ ਤੋਂ ਬਚਾਓ, ਉਸ ਚੀਜ਼ ਤੋਂ ਬਚਾਓ, ਪਰ ਸੱਚਾਈ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਲੋਕ ਰੌਲਾ ਪਾਉਣ ਦੇ ਫ਼ਨ ਵਿਚ ਮਾਹਿਰ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਖ਼ਾਲੀ ਹਨ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਜਲਸੇ ਵਿਚ ਧੂੰਆਂਧਾਰ ਭਾਸ਼ਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਇਹ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਦਿਖਾਵੇ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਬਿਸਤਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਸੌਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਬਿਲਕੁਲ ਖ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਦਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਇਸ ਖ਼ਿਆਲ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਲੰਘਦਾ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਕਿਸ ਰੋਗ ਤੋਂ ਪੀੜਿਤ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਰੋਗ ਦੇ ਇਲਾਜ-ਦਵਾ ਦਾਰੂ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੁੱਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕ ਦੇ ਰੋਗ ਬਾਰੇ ਗ਼ੌਰ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ।
ਇਹ ਲੋਕ ਜੋ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਇਹ ਲੋਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਬੇਹੱਦ ਘਟੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਠੀਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦਾ ਸਬਕ ਦੇਣ ਲਈ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ… ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਹਾਸੇ ਠੱਠੇ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ।
ਇਹ ਲੋਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਲੀਡਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਿਆਸਤ ਅਤੇ ਮਜ਼ਹਬ ਨੂੰ ਲੰਙੜਾ, ਲੂਲਾ ਅਤੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਆਦਮੀ ਖ਼ਿਆਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਭਿਖਾਰੀ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਭੀਖ ਮੰਗਦੇ ਹਨ। ਸਿਆਸਤ ਅਤੇ ਮਜ਼ਹਬ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਸਾਡੇ ਇਹ ਨਾਮਵਰ ਲੀਡਰ ਆਪਣੇ ਮੋਢਿਆਂ ਉੱਤੇ ਚੁੱਕੀ ਫਿਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿੱਧੇ ਸਾਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ, ਜੋ ਉੱਚੇ ਸੁਰ ਵਿਚ ਕਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹਰ ਗੱਲ ਮੰਨ ਲੈਣ ਦੇ ਆਦੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਫਿਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਖ਼ਸ਼ ਰਹੇ ਹਨ।
ਮਜ਼ਹਬ ਜਿਹੋ ਜਿਹਾ ਸੀ ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਹੀ ਰਹੇਗਾ। ਮਜ਼ਹਬ ਦੀ ਰੂਹ ਇਕ ਠੋਸ ਹਕੀਕਤ ਹੈ ਜੋ ਕਦੇ ਬਦਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ। ਮਜ਼ਹਬ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਚੱਟਾਨ ਹੈ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀਆਂ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਵੀ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ। ਇਹ ਲੀਡਰ ਜਦੋਂ ਹੰਝੂ ਵਹਾ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਜ਼ਹਬ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸੱਚਾਈ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਮਜ਼ਹਬ ਅਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਪੈ ਸਕੇ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਲੀਡਰਾਂ ਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣਾ ਉੱਲੂ ਸਿੱਧਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਹਬ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੀਡਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਓ ਜੋ ਮੁਲਕ ਦੀ ਫ਼ਿਜ਼ਾ ਵਿਗਾੜ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ, ਪਰ ਇਹ ਸੱਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿਚਲੇ ਇਹ ਅਖੌਤੀ ਲੀਡਰ ਆਪਣੀ ਆਪਣੀ ਕੱਛ ਵਿਚ ਇਕ ਸੰਦੂਕਚੀ ਦਬਾਈ ਫਿਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਜੇਬ੍ਹਾਂ ਕੁਤਰ ਕੇ ਰੁਪਏ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇਕ ਲੰਮੀ ਦੌੜ ਹੈ। ਸਰਮਾਏ ਦੇ ਪਿੱਛੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਰ ਸਾਹ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਫ਼ਰੇਬ ਅਤੇ ਛਲ-ਕਪਟ ਦੀ ਸੜਾਂਦ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਲੰਮੇ ਲੰਮੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢ ਕੇ, ਮਣਾਂ-ਮੂੰਹੀਂ ਭਾਰੇ ਹਾਰਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦੱਬ ਕੇ, ਚੁਰਾਹਿਆਂ ਉੱਤੇ ਲੰਮੇ ਲੰਮੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਦੇ ਫੋਕੇ ਸ਼ਬਦ ਖਿਲਾਰ ਕੇ, ਸਾਡੀ ਕੌਮ ਦੇ ਇਹ ਅਖੌਤੀ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਕ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਰਸਤਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਮੌਜ-ਮੇਲੇ ਵੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਲੋਕ ਚੰਦੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਬੇਕਾਰੀ ਦਾ ਹੱਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ…? ਇਹ ਲੋਕ ਮਜ਼ਹਬ ਮਜ਼ਹਬ ਚੀਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਕਦੇ ਮਜ਼ਹਬ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ ਹੈ…? ਇਹ ਲੋਕ ਜੋ ਖ਼ੈਰਾਤ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਮਕਾਨਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਚੰਦਿਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਪੇਟ ਪਾਲਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਮੰਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਉੱਤੇ ਜਿਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੂਹ ਲੰਙੜੀ, ਦਿਮਾਗ਼ ਅਪਾਹਜ, ਜ਼ਬਾਨ ਲਕਵੇ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਅਤੇ ਹੱਥ ਪੈਰ ਸੁੰਨ ਹਨ; ਮੁਲਕ ਅਤੇ ਮਜ਼ਹਬ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ?
ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਨੂੰ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਲੀਡਰਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਜੋ ਨਿੱਤ ਨਵੇਂ ਤੋਂ ਨਵਾਂ ਰਾਗ ਅਲਾਪਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਲੀਡਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਜੋ ਹਜ਼ਰਤ ਉਮਰ ਜਿਹੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੋਵੇ, ਜਿਸ ਦੇ ਸੀਨੇ ਵਿਚ ਅਤਾਤੁਰਕ ਦਾ ਸਿਪਾਹੀ ਵਾਲਾ ਜਜ਼ਬਾ ਹੋਵੇ। ਜੋ ਨੰਗੇ ਪੈਰ ਅਤੇ ਭੁੱਖੇ ਢਿੱਡ ਅੱਗੇ ਵਧੇ ਅਤੇ ਮੁਲਕ ਦੇ ਬੇਲਗਾਮ ਅੱਥਰੇ ਘੋੜੇ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਲਗਾਮ ਪਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵੱਲ ਦਲੇਰ ਮਰਦਾਂ ਵਾਂਗ ਲੈ ਜਾਵੇ।
ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਮੁਲਕ ਦੀ ਸੇਵਾ ਢਿੱਡੋਂ ਭਰੇ ਹੋਏ ਲੋਕ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਣਗੇ। ਵੱਡੇ ਮਿਹਦੇ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋ ਬੰਦਾ ਮੁਲਕ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਤ ਮਾਰ ਕੇ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿਓ। ਰੇਸ਼ਮੀ ਕੱਪੜੇ ਵਿਚ ਲਿਪਟੇ ਹੋਏ ਆਦਮੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਜੋ ਸਖ਼ਤ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਸੌਣ ਦੇ ਆਦੀ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨਰਮ ਅਤੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਪੁਸ਼ਾਕ ਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਣਜਾਣ ਰਹੇ ਹਨ, ਜੇ ਕੋਈ ਸ਼ਖ਼ਸ ਰੇਸ਼ਮੀ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਗ਼ੁਰਬਤ ਦੀ ਪੱਕੀ ਰੋਕ ਦੱਸਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਕਰੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਉੱਥੇ ਹੀ ਸੁੱਟ ਦਿਓ ਜਿੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਉਹ ਤੁਸਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਆਇਆ ਸੀ।
ਸਿਆਸਤ ਦਾ ਖ਼ਾਸਾ
ਅਸੀਂ ਇਕ ਲੰਮੇ ਅਰਸੇ ਤੋਂ ਇਹ ਰੌਲਾ ਸੁਣ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਨੂੰ ਇਸ ਚੀਜ਼ ਤੋਂ ਬਚਾਓ, ਉਸ ਚੀਜ਼ ਤੋਂ ਬਚਾਓ, ਪਰ ਸੱਚਾਈ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਲੋਕ ਰੌਲਾ ਪਾਉਣ ਦੇ ਫ਼ਨ ਵਿਚ ਮਾਹਿਰ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਖ਼ਾਲੀ ਹਨ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਜਲਸੇ ਵਿਚ ਧੂੰਆਂਧਾਰ ਭਾਸ਼ਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਇਹ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਦਿਖਾਵੇ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਬਿਸਤਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਸੌਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਬਿਲਕੁਲ ਖ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਦਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਇਸ ਖ਼ਿਆਲ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਲੰਘਦਾ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਕਿਸ ਰੋਗ ਤੋਂ ਪੀੜਿਤ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਰੋਗ ਦੇ ਇਲਾਜ-ਦਵਾ ਦਾਰੂ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੁੱਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕ ਦੇ ਰੋਗ ਬਾਰੇ ਗ਼ੌਰ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ।
ਇਹ ਲੋਕ ਜੋ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਇਹ ਲੋਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਬੇਹੱਦ ਘਟੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਠੀਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦਾ ਸਬਕ ਦੇਣ ਲਈ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ… ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਹਾਸੇ ਠੱਠੇ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ।
ਇਹ ਲੋਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਲੀਡਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਿਆਸਤ ਅਤੇ ਮਜ਼ਹਬ ਨੂੰ ਲੰਙੜਾ, ਲੂਲਾ ਅਤੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਆਦਮੀ ਖ਼ਿਆਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਭਿਖਾਰੀ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਭੀਖ ਮੰਗਦੇ ਹਨ। ਸਿਆਸਤ ਅਤੇ ਮਜ਼ਹਬ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਸਾਡੇ ਇਹ ਨਾਮਵਰ ਲੀਡਰ ਆਪਣੇ ਮੋਢਿਆਂ ਉੱਤੇ ਚੁੱਕੀ ਫਿਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿੱਧੇ ਸਾਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ, ਜੋ ਉੱਚੇ ਸੁਰ ਵਿਚ ਕਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹਰ ਗੱਲ ਮੰਨ ਲੈਣ ਦੇ ਆਦੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਫਿਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਖ਼ਸ਼ ਰਹੇ ਹਨ।
ਮਜ਼ਹਬ ਜਿਹੋ ਜਿਹਾ ਸੀ ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਹੀ ਰਹੇਗਾ। ਮਜ਼ਹਬ ਦੀ ਰੂਹ ਇਕ ਠੋਸ ਹਕੀਕਤ ਹੈ ਜੋ ਕਦੇ ਬਦਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ। ਮਜ਼ਹਬ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਚੱਟਾਨ ਹੈ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀਆਂ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਵੀ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ। ਇਹ ਲੀਡਰ ਜਦੋਂ ਹੰਝੂ ਵਹਾ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਜ਼ਹਬ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸੱਚਾਈ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਮਜ਼ਹਬ ਅਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਪੈ ਸਕੇ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਲੀਡਰਾਂ ਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣਾ ਉੱਲੂ ਸਿੱਧਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਹਬ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੀਡਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਓ ਜੋ ਮੁਲਕ ਦੀ ਫ਼ਿਜ਼ਾ ਵਿਗਾੜ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ, ਪਰ ਇਹ ਸੱਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿਚਲੇ ਇਹ ਅਖੌਤੀ ਲੀਡਰ ਆਪਣੀ ਆਪਣੀ ਕੱਛ ਵਿਚ ਇਕ ਸੰਦੂਕਚੀ ਦਬਾਈ ਫਿਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਜੇਬ੍ਹਾਂ ਕੁਤਰ ਕੇ ਰੁਪਏ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇਕ ਲੰਮੀ ਦੌੜ ਹੈ। ਸਰਮਾਏ ਦੇ ਪਿੱਛੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਰ ਸਾਹ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਫ਼ਰੇਬ ਅਤੇ ਛਲ-ਕਪਟ ਦੀ ਸੜਾਂਦ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਲੰਮੇ ਲੰਮੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢ ਕੇ, ਮਣਾਂ-ਮੂੰਹੀਂ ਭਾਰੇ ਹਾਰਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦੱਬ ਕੇ, ਚੁਰਾਹਿਆਂ ਉੱਤੇ ਲੰਮੇ ਲੰਮੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਦੇ ਫੋਕੇ ਸ਼ਬਦ ਖਿਲਾਰ ਕੇ, ਸਾਡੀ ਕੌਮ ਦੇ ਇਹ ਅਖੌਤੀ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਕ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਰਸਤਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਮੌਜ-ਮੇਲੇ ਵੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਲੋਕ ਚੰਦੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਬੇਕਾਰੀ ਦਾ ਹੱਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ…? ਇਹ ਲੋਕ ਮਜ਼ਹਬ ਮਜ਼ਹਬ ਚੀਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਕਦੇ ਮਜ਼ਹਬ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ ਹੈ…? ਇਹ ਲੋਕ ਜੋ ਖ਼ੈਰਾਤ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਮਕਾਨਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਚੰਦਿਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਪੇਟ ਪਾਲਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਮੰਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਉੱਤੇ ਜਿਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੂਹ ਲੰਙੜੀ, ਦਿਮਾਗ਼ ਅਪਾਹਜ, ਜ਼ਬਾਨ ਲਕਵੇ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਅਤੇ ਹੱਥ ਪੈਰ ਸੁੰਨ ਹਨ; ਮੁਲਕ ਅਤੇ ਮਜ਼ਹਬ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ?
ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਨੂੰ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਲੀਡਰਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਜੋ ਨਿੱਤ ਨਵੇਂ ਤੋਂ ਨਵਾਂ ਰਾਗ ਅਲਾਪਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਲੀਡਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਜੋ ਹਜ਼ਰਤ ਉਮਰ ਜਿਹੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੋਵੇ, ਜਿਸ ਦੇ ਸੀਨੇ ਵਿਚ ਅਤਾਤੁਰਕ ਦਾ ਸਿਪਾਹੀ ਵਾਲਾ ਜਜ਼ਬਾ ਹੋਵੇ। ਜੋ ਨੰਗੇ ਪੈਰ ਅਤੇ ਭੁੱਖੇ ਢਿੱਡ ਅੱਗੇ ਵਧੇ ਅਤੇ ਮੁਲਕ ਦੇ ਬੇਲਗਾਮ ਅੱਥਰੇ ਘੋੜੇ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਲਗਾਮ ਪਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵੱਲ ਦਲੇਰ ਮਰਦਾਂ ਵਾਂਗ ਲੈ ਜਾਵੇ।
ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਮੁਲਕ ਦੀ ਸੇਵਾ ਢਿੱਡੋਂ ਭਰੇ ਹੋਏ ਲੋਕ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਣਗੇ। ਵੱਡੇ ਮਿਹਦੇ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋ ਬੰਦਾ ਮੁਲਕ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਤ ਮਾਰ ਕੇ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿਓ। ਰੇਸ਼ਮੀ ਕੱਪੜੇ ਵਿਚ ਲਿਪਟੇ ਹੋਏ ਆਦਮੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਜੋ ਸਖ਼ਤ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਸੌਣ ਦੇ ਆਦੀ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨਰਮ ਅਤੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਪੁਸ਼ਾਕ ਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਣਜਾਣ ਰਹੇ ਹਨ, ਜੇ ਕੋਈ ਸ਼ਖ਼ਸ ਰੇਸ਼ਮੀ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਗ਼ੁਰਬਤ ਦੀ ਪੱਕੀ ਰੋਕ ਦੱਸਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਕਰੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਉੱਥੇ ਹੀ ਸੁੱਟ ਦਿਓ ਜਿੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਉਹ ਤੁਸਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਆਇਆ ਸੀ।
ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ
ਇਹ ਲੀਡਰ ਖਟਮਲ ਹਨ ਜੋ ਮੁਲਕ ਦੇ ਮੰਜੇ ਵਿਚ ਚੂਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਦੇ ਉੱਬਲਦੇ ਹੋਏ ਪਾਣੀ ਰਾਹੀਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੀਡਰ ਜਲਸਿਆਂ ਵਿਚ ਸਰਮਾਏ ਅਤੇ ਸਰਮਾਏਦਾਰਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਜ਼ਹਿਰ ਉਗਲਦੇ ਹਨ, ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਖ਼ੁਦ ਸਰਮਾਇਆ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਸਕਣ। ਕੀ ਇਹ ਸਰਮਾਏਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬੁਰੇ ਨਹੀਂ? ਇਹ ਚੋਰਾਂ ਦੇ ਚੋਰ ਹਨ, ਲੁਟੇਰਿਆਂ ਦੇ ਲੁਟੇਰੇ। ਹੁਣ ਵੇਲਾ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਬੇਯਕੀਨੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਦੇਣ।
ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਫਟੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਕਮੀਜ਼ਾਂ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਉੱਠਣ ਅਤੇ ਰੋਹ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਚੌੜੇ ਸੀਨਿਆਂ ਵਿਚ ਸਮਾਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਖੌਤੀ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਉੱਚੇ ਮੁਕਾਮ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦੇਣ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸਾਡੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਲਏ ਬਿਨਾਂ ਚੜ੍ਹ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਨਾਲ, ਗ਼ਰੀਬੜਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਕ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ…। ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਗ਼ੁਰਬਤ ਲਾਹਨਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਲਾਹਨਤ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਦੋਸ਼ੀ ਹਨ। ਉਹ ਗ਼ਰੀਬ ਉਸ ਅਮੀਰ ਤੋਂ ਲੱਖ ਦਰਜੇ ਬਿਹਤਰ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਬੇੜੀ ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ… ਆਪਣੀ ਬੇੜੀ ਦੇ ਮਲਾਹ ਖ਼ੁਦ ਤੁਸੀਂ ਬਣੋ… ਆਪਣਾ ਨਫ਼ਾ-ਨੁਕਸਾਨ ਖ਼ੁਦ ਤੁਸੀਂ ਸੋਚੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੀਡਰਾਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਖੌਤੀ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਤਮਾਸ਼ਾ ਵੇਖੋ ਕਿ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਭਾਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ: ਪਵਨ ਟਿੱਬਾ
ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਫਟੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਕਮੀਜ਼ਾਂ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਉੱਠਣ ਅਤੇ ਰੋਹ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਚੌੜੇ ਸੀਨਿਆਂ ਵਿਚ ਸਮਾਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਖੌਤੀ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਉੱਚੇ ਮੁਕਾਮ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦੇਣ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸਾਡੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਲਏ ਬਿਨਾਂ ਚੜ੍ਹ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਨਾਲ, ਗ਼ਰੀਬੜਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਕ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ…। ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਗ਼ੁਰਬਤ ਲਾਹਨਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਲਾਹਨਤ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਦੋਸ਼ੀ ਹਨ। ਉਹ ਗ਼ਰੀਬ ਉਸ ਅਮੀਰ ਤੋਂ ਲੱਖ ਦਰਜੇ ਬਿਹਤਰ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਬੇੜੀ ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ… ਆਪਣੀ ਬੇੜੀ ਦੇ ਮਲਾਹ ਖ਼ੁਦ ਤੁਸੀਂ ਬਣੋ… ਆਪਣਾ ਨਫ਼ਾ-ਨੁਕਸਾਨ ਖ਼ੁਦ ਤੁਸੀਂ ਸੋਚੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੀਡਰਾਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਖੌਤੀ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਤਮਾਸ਼ਾ ਵੇਖੋ ਕਿ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਭਾਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ: ਪਵਨ ਟਿੱਬਾ
ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ
